Endometriose en ovariumcarcinoom

Per 1 juni 2018 is Marjolein Hermens als arts-onderzoeker gestart op het project endometriose en eierstokkanker.

Sommige studies laten zien dat vrouwen met endometriose (= slijmvlies van de baarmoeder in de buikholte) mogelijk een verhoogd risico op eierstokkanker hebben. Per jaar wordt bij ongeveer 6.000 vrouwen endometriose vastgesteld.
Om te onderzoeken of endometriose kan leiden tot eierstokkanker gaat Marjolein de gegevens van ruim 130.000 vrouwen met de diagnose endometriose in de nationale pathologie database vergelijken met 130.000 vrouwen die alleen maar een moedervlek hebben laten weghalen. Van al deze vrouwen hebben  we anoniem de follow-up data gekregen van 5 tot ruim 25 jaar na de diagnose
uit dezelfde database. De data zijn eerst nog handmatig gecontroleerd (een aardige klus met 260.000 vrouwen), en begin 2019 kan analyse plaats vinden  om te zien of vrouwen na de diagnose endometriose inderdaad meer risico op  eierstokkanker hebben.

Er vanuitgaande dat het eierstokkanker-risico verhoogd is, willen de  onderzoekers daarna bestuderen of er factoren zijn die voorspellen of dit al  of niet gebeurt, en of er behandelingen zijn die het ontstaan van eierstokkanker kunnen voorkomen.

 

Endometriose / adenomyose en de relatie met eierstokkanker

Over het ontstaan van eierstokkanker is nog veel onduidelijk. Sommige studies tonen dat vrouwen met endometriose mogelijk een verhoogd risico hebben op eierstokkanker. Endometriose is een aandoening waarbij slijmvlies van de baarmoeder in de buikholte of op de buikorganen zit. Een variant van endometriose is adenomyose, hierbij zit het slijmvlies in de spierlaag van de baarmoeder. Het is een ziektebeeld wat voorkomt bij ongeveer 10% van alle vruchtbare vrouwen. Het zijn goedaardige aandoeningen maar kunnen veel klachten geven en zelfs voor onvruchtbaarheid zorgen. Gelukkig krijgen de meeste vrouwen met endometriose geen (eierstok)kanker maar er lijkt wel een verband te zijn. Dit verband hebben wij verder onderzocht.

 

We hebben gebruik gemaakt van de nationale weefsel database “PALGA”. Wij hebben tussen 1990 en 2015 alle vrouwen met op weefsel niveau aangetoonde endometriose of adenomyose vergeleken met vrouwen een verwijderde moedervlek. In totaal ging dit in iedere groep om ruim 130.000 vrouwen. Vervolgens hebben we onderzocht welke vrouwen (eierstok)kanker hebben gekregen nadien.

 

De volgende onderzoeksvragen hebben we reeds onderzocht:

Wat is de relatie tussen endometriose/adenomyose en eierstokkanker en is er een verschil in de relatie met het eierstokkankertussen endometriose en adenomyose? (1, 2)

Deze studie toont een 5 tot 7 keer hoger risico op eierstokkanker bij vrouwen met op weefsel niveau bewezen endometriose, waarbij met name een verhoogd risico wordt gezien voor bepaalde subtypes van eierstokkanker. Het risico op eierstokkanker was het grootst voor vrouwen met endometriose maar ook vrouwen met adenomyose hadden een verhoogd risico.

 

Is er een verschil in overleving na de diagnose eierstokkanker tussen vrouwen mét en zonder endometriose/adenomyose? (3)

Vrouwen met een eierstokkanker en op weefsel niveau bewezen endometriose hebben een langere overleving dan vrouwen zonder endometriose. De vrouwen met endometriose waren jonger bij eierstokkanker diagnose en hadden gunstigere tumor karakteristieken.

 

Zijn er in de literatuur afwijkingen in het immuunsysteem bekend bij vrouwen met endometriose die lijden tot eierstokkanker? (4)

We hebben in de bestaande literatuur gekeken of er al factoren bekend zijn die ten grondslag liggen aan de overgang van endometriose naar eierstokkanker. Helaas is er nog nauwelijks iets bekend. Chronische ontsteking bij endometriose zou mogelijk een belangrijke rol spelen in de ontwikkeling naar eierstokkanker.

 

Wat is de relatie tussen endometriose/adenomyose en baarmoederkanker en is er een verschil in de associatie met het baarmoederkanker tussen endometriose en adenomyose? (5)

Vrouwen met endometriose of adenomyose hadden in deze studie 3 keer vaker baarmoederkanker ten opzichte van de vrouwen in de controle groep. Het risico was vergelijkbaar tussen beide groepen (endometriose en adenomyose).

 

De volgende onderzoeksvragen zijn we nu nog aan het onderzoeken:

  • Is er een verschil in overleving na de diagnose baarmoederkanker tussen vrouwen mét en zonder endometriose/adenomyose?
  • Wat is de relatie tussen endometriose/adenomyose en blaas-, darm- of borstkanker?
  • Beschermd het verwijderen van de eierstokken bij vrouwen met endometriose/adenomyose tegen het krijgen van kanker gelijkend op eierstokkanker?

 

Referenties

  1. Hermens M, van Altena AM, Bulten J, Siebers AG, Bekkers RLM. Increased association of ovarian cancer in women with histological proven endosalpingiosis. Cancer Epidemiol. 2020;65:101700.
  2. Hermens M, van Altena AM, Nieboer TE, Schoot BC, van Vliet H, Siebers AG, et al. Incidence of endometrioid and clear-cell ovarian cancer in histological proven endometriosis: the ENOCA population-based cohort study. Am J Obstet Gynecol. 2020;223(1):107.e1-.e11.
  3. Hermens M, van Altena AM, van der Aa M, Bulten J, van Vliet H, Siebers AG, et al. Ovarian cancer prognosis in women with endometriosis: a retrospective nationwide cohort study of 32,419 women. Am J Obstet Gynecol. 2020.
  4. Leenen S, Hermens M, de Vos van Steenwijk PJ, Bekkers RLM, van Esch EMG. Immunologic factors involved in the malignant transformation of endometriosis to endometriosis-associated ovarian carcinoma. Cancer Immunol Immunother. 2021.
  5. Hermens M, van Altena AM, Velthuis M, van de Laar DCM, Bulten J, van Vliet HAAM, et al. Endometrial cancer incidence in endometriosis and adenomyosis. Submitted to journal. 2021.